ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս Լենդրուշ Խուրշուդյանը «Հայաստանի բաժանումը 1920 թվականին» աշխատությունը գրել է 1989-92 թվականներին, շարադրանքը հասցնելով մինչև 1920-ի դեկտեմբեր՝ Հայաստանի սովետականացումը ներառյալ: Այդ առումով այն ավարտուն է և խիստ համապատասխանում է վերնագրին: Ցավոք, վաղաժամ մահը թույլ չտվեց ավարտել 1920 թ. Ալեքսանդրապոլի պայմանագրի վերլուծությունը, 1921-ի մի շարք կարևոր իրադարձությունների լուսաբանումը, գրել աշխատության առաջաբանն ու վերջաբանը: Գիրքը լույս տեսավ հետմահու՝ ԵՊՀ հայոց պատմության ամբիոնի դասախոսներ Յուրի Հովսեփյանի և Հովիկ Գրիգորյանի խմբագրությամբ: Առաջաբանը գրել է ակադեմիկոսի որդին՝ պատմ. գիտ. թեկնածու Ռուբեն Խուրշուդյանը: Նա էականորեն նպաստել է նաև խմբագրման աշխատանքներին. շտկել է վրիպակները, համեմատել բնագրերն ու թարգմանված նյութը: Թեմայի բազմակողմանի լուսաբանմանն առաջին հերթին նպաստել…

Հայաստանում տարածված սովորություն կար` ամեն տոնի համապատասխան մթերք զոհաբերել աստվածներին: Ուխտավայրերում տարբեր տոների ժամանակ զոհաբերել են ձու, կաթնապուր, խնձոր, հասկեր, փոխինձ… Այս տոնին էլ զոհաբերվել է խաղողը: Քրիստոնեության օրոք խաղողի առաջին բերքը տանում էին եկեղեցի, կամ քահանան էր գնում խաղողի այգի և այնտեղ կատարում խաղողօրհնեքի կարգը: Տոնի ժամանակ շատ տարածված են եղել ազգային խաղերը, երգ ու պարը: Տոնի ժամանակ խաղում էին գոտեմարտ, լախտի, ըմբշամարտ: Քրիստոնեությունն այս տոնը վերափոխեց և նշում է որպես Մարիամ Աստվածածնի վերափոխման օր: Ողջ քրիստոնյա աշխարհն այս տոնը նշում է օգոստոսի 15-ին, հայ եկեղեցում այն շարժական է և նշվում է տվյալ շաբաթվա կիրակի օրը: Հայոց մեջ խաղողօրհնեքը…

Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակին նվիրված միջոցառումների շրջանակում Հայոց պետականության խորհուրդը կրող 100 մ երկարություն ունեցող Եռագույնը ծածանվում է Նեմրութ լեռան գագաթին՝ հին հայկական սրբավայրում։ Օգոստոսի 12-ին հնագույն հայկական Ամանորի՝ Նավասարդի տոնի առթիվ, որը նշվում է օգոստոսի 11-ին, Հայոց պետականության խորհուրդը կրող Եռագույնը ծածանվեց նաև Նեմրութ լեռան գագաթին գտնվող Հայ աստվածների հուշարձանախմբից կազմված հին հայկական սրբավայրում։ 100 մ երկարություն ունեցող Եռագույնի հեղինակն Արցախյան ազատամարտի մասնակից, ֆոտոլրագրող, «Տիգրան Մեծ» բարեգործական հիմնադրամի նախագահ Սրապիոն Գևորգյանն է։ Օգոստոսի 12-ի առավոտյան հայ զբոսաշրջիկներից կազմված ուխտավորների խումբն սկսել է վերելքը դեպի Նեմրութի բարձունք։ Այնուհետև հնագույն հայկական սրբավայրի շուրջ պարզելով դրոշը, շրջան են կազմել ու 100 վայրկյան լռությամբ…

Ճակատագրի բերումով մեր ժողովուրդը չի ժառանգել դարերի խորքից եկող ազգային գաղափարախոսություն, սակայն Հայաստանին վերաբերող հնագույն գրավոր աղբյուրների ուսումնասիրությունը փաստում է վերջինիս գոյությունը դեռևս նախաքրիստոնեական ժամանակաշրջանում: Այսօր հնարավոր է ցույց տալ այն իրադարձություններն ու ժամանակաշրջանները, որոնք պատճառ դարձան կամ նպաստեցին այդ գաղափարախոսական համակարգի աստիճանական մոռացմանն ու անհետացմանը, ինչն առանձին քննության առարկա է և ստորև չի շոշափվի: Ներկա հրապարակմամբ կանդրադառնանք դեռևս վաղնջական ժամանակներում Հայաստանում գոյություն ունեցած գաղափարախոսության մի քանի հիմնադրույթների, որոնք վերականգնվում են թե՛ հայկակական, թե՛ օտար սկզբնաղբյուրների ուսումնասիրության շնորհիվ: Հնագույն գաղափարախոսության գլխավոր հիմնադրույթներից է եղել սրբազան հայրենիքի պաշտամունքը: Այստեղ հայրենիքը սոսկ արևի ներքո կենսապայմաններ ապահովող հողատարածք չէ, այլ մեծ միստիկական խորհուրդ…

Այսօր Երևանի Ազատության հրապարակում տեղի կունենա Համահայկական ամառային 6-րդ խաղերի հանդիսավոր փակումը։ Լավագույն արդյունքներով հանդես եկած պատվիրակություններին և մարզիկներին կհանձնվեն մրցանակային գավաթներ։ Հանդիսավոր արարողությունից հետո համերգային ծրագիր կհնչի։ Այս մասին հաղորդում է Համահայկական 6-րդ խաղերի մամլո ծառայությունը։ Նշենք, որ Համահայկական ամառային 6-րդ խաղերի բացումը տեղի է ունեցել օգոստոսի 2-ին, Վ․ Սարգսյանի անվան հանրապետական ստադիոնում։ Մարզական խաղերի ցանկում ընդգրկված էր 17 մարզաձև, մրցումներն անցկացվում էին Երևանում, Գյումրիում, Վանաձորում, Ստեփանակերտում, Արտաշատում, Էջմիածնում և Աբովյանում։

Աշխարհում հայտնի իրողություն է այն, թե առածները, որոնք անցյալից մեզ են հասել, միշտ իրենց մեջ իրականություն են կրում։ Այլ կերպ ասած՝ դրանք ընդամենը գեղեցիկ խոսքեր չեն՝ գրելու կամ ասելու համար, այլ անհատներից մեզ փոխանցված փիլիսոփայություն են։ Այդ հրաշալի փիլիսոփայական ճշմարտություն ընդգրկող իմաստություններից մեկն ասում է․ «Մարդը միայն կորցնելուց հետո է իր կորցրածի արժեքն իմանում»։ Հավանաբար այդ է պատճառը, որ խորհրդային ժամանակաշրջանում, երբ կորցրել էինք ազատ գաղափարախոսությամբ մեր հայրենիքը, ունեցանք այնպիսի հրաշալի բանաստեղծներ, ովքեր կարողացան ժողովրդին ներշնչել հայրենասիրություն ու հայ ազգային ոգին, ինչի շնորհիվ էլ մինչ օրս նրանք որպես մեծ բանաստեղծներ հիշվում են, ինչպես՝ Եղիշե Չարենցը, Պարույր Սևակը, Հովհաննես Շիրազը և…

Թբիլիսիի կենտրոնում գտնվող Ս․Մինաս եկեղեցին փլուզման եզրին է։ Արդեն մեկ տարի այն կանգնած է առանց տանիքի։ Հայ Առաքելական եկեղեցու Վիրահայոց թեմից հայտնում են, որ եկեղեցու պատերն արդեն թուլանում են, և եկեղեցին կարող է փլուզվել։ Վիրահայոց թեմը բազմաթիվ նամակներ է գրել պատկան մարմիններին, սակայն արձագանք չկա։ Եկեղեցին վերանորոգելու փոխարեն, Թբիլիսիի քաղաքապետարանը քանդել է եկեղեցու կիսավեր տանիքը։ Անձրևները, քամիներն ու ձյունն ավելի են վատացնում վիճակը։ Երևանցոց Սուրբ Մինաս հայկական եկեղեցին գտնվում է Հավլաբար թաղամասի Նոր Էջմիածին գործող եկեղեցուց ոչ հեռու։ Այն կառուցվել է 1790 թ․, մի փոքրիկ կառույց, որ 1870 թ․ անհրաժեշտություն է առաջանում մեծացնելու եկեղեցին։ 1883 թ․հունվարից արդեն հին եկեղեցու տեղում…

Այսօր Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակին նվիրված համերգով Լիբանանում հանդես եկավ Հայաստանի ազգային ֆիլհարմոնիկ նվագախումբը՝ գեղարվեստական ղեկավար ու խմբավար Էդուարդ Թոփչյանի գլխավորությամբ։ Համերգը տեղի ունեցավ Բեյթ էլ Տինի պալատում՝ համանուն նշանավոր երեսնամյա փառատոնի շրջանակում։ Համերգին մասնակցել են Հայաստանի պետական կամերային (գեղարվեստական ղեկավար և գլխավոր խմբավար Ռոբերտ Մլքեյան) և «Հովեր» պետական կամերային (գեղ․ ղեկավար և գլխավոր խմբավար Սոնա Հովհաննիսյան) երգչախմբերը։ Հանդես են եկել մեներգիչներ Իրինա Զաքեյանը (սոպրանո), Պերճ Քարազյանը (տենոր), Նարինե Անանիկյանը (մեծո սոպրանո) և Սարգիս Բաժբեուկ–Մելիքյանը (բարիտոն)։ Այս եզակի համերգը, ինչպես անվանեցին Լիբանանի արվեստասերները, ավելի նշանավորվեց համաշխարհային ճանաչման հասած ջութակահար Սերգեյ Խաչատրյանի մասնակցությամբ։ Համերգին հնչեցին Արամ Խաչատրյանի «Սպարտակ» բալետի երաժշտությունը, Բրամսի ջութակի…

Ստրադիվարիուսի ջութակը գողացել էին լեհական ծագում ունեցող հայտնի ջութակահար Ռոման Տոտենբերգի մոտից 1980 թ․, համերգային ելույթից հետո։ Այդ ջութակը ավելի քան 280 տարեկան է։ Տոտենբերգն այն ձեռք էր բերել 1943 թ․ և մինչև գողանալը նվագում էր միայն դրանով։ ԱՄՆ իրավապահները 35 տարի առաջ գողացված ջութակը հայտնաբերել են հունիսին և հայտնել են այդ մասին Տոտենբերգի դստերը՝ Նինա Տոտենբերգին։ Շուտով ջութակը վերադարձվելու է երաժշտի ընտանիքին։ «Իրավապահ գործակալն ասել է, որ շատ է ափսոսում այն բանի համար, որ չի հասցրել ջութակը ժամանակին գտնել ու վերադարձնել, որպեսզի հայտնի ջութակահարը կրկին նվագեր դրանով», պատմել է Նինա Տոտենբերգը։ Ջութակի գողության առիթով հայց չի ներկայացվի, քանի որ…